O pasado 12 de outubro de 2020, a Hermandad Gallega de Venezuela (HGV) arribou ao seu 60º aniversario. A súa historia é o mellor aval que expresa como esta institución manten unha enorme pegada a nivel asociativo, cultural, económico e deportivo non só dentro da sociedade venezolana senón tamén para a Galicia Exterior. O seu actual presidente, José Antonio Alejandro, respondeu dende Caracas (Venezuela) ao noso medio “Lonxe da Terriña”, como foi esta traxectoria histórica e o momento actual da HGV.
A Irmandade Galega de Venezuela cumpríu 60 anos o pasado 12 de outubro de 2020. Como actual presidente da entidade e coa perspectiva de dirixir unha institución con seis décadas ininterrompidas de presenza, que balance pode realizar sobre a prolongada traxectoria da Irmandade Galega de Venezuela (HGV)?
Para chegar a ser sexagenarios, sen dúbida, tes que percorrer un duro camiño de anécdotas infinitos, pero sobre todo de éxito, eficacia e bos resultados. Senón fose así, sería imposible manterse no tempo.
Hoxe tócame a min e ao meu equipo estar á fronte desta institución que é exemplo dos centros galegos do mundo, inclusive galardoados hai pouco pola Enxebre Orde da Vieira como o Centro Galego máis importante do mundo, pero debemos agradecerlle a todas as persoas que estiveron á fronte dela durante a súa vida, desde os fundadores ata cada un deles que se deixaron a pel para que os galegos que fan vida en Venezuela teñan unha segunda casa que os acubille pero, ante todo, ofrézalles benestar e facer máis levadía esa “MORRIÑA” que teñen pola súa terra.
Sempre recalquei que os galegos que fundaron esta casa desexaban desenvolven todas as súas actividades do día a día aquí dentro, desde distraerse, facer deporte, ata inclusive estudar. O noso Colexio Castelao así o fai cumprir, a emigración ás veces é un termo confuso porque vai acompañado de despedidas, desalentos, tristeza pero, á súa vez, é sinónimo de esforzo traballo, dedicación, responsabilidade e, no caso dos galegos, moita humildade, que son valores que hoxe en día brillan pola súa ausencia na sociedade e nós temos o privilexio que o levamos no sangue porque así nolo transmitiron os nosos devanceiros.
“Os nosos fundadores poden estar tranquilos que ese gran proxecto que eles iniciaron está a cumprir a cabalidade o seu obxectivo, que non é outro que ter unha gran casa onde Galicia siga viva e familiarmente desenvolver unha gran cantidade de actividades”
Os nosos fundadores poden estar tranquilos que ese gran proxecto que eles iniciaron está a cumprir a cabalidade o seu obxectivo, que non é outro que ter unha gran casa onde Galicia siga viva e familiarmente desenvolver unha gran cantidade de actividades.
Podería comentarnos como foron as orixes da HGV cando se creou en 1960?
A nosa historia comeza no ano 1960, cando tres centros galegos: O Lar Galego, O Centro Galego e A Casa Galicia deciden fusionarse ao presentarse a oportunidade de adquirir unha gran infraestrutura que se atopaba no centro da cidade, un club social, cunhas instalacións que xa entón visualizáronse cun gran potencial, e que hoxe en día son unha realidade.
“A nosa historia comeza no ano 1960, cando tres centros galegos: O Lar Galego, O Centro Galego e A Casa Galicia deciden fusionarse ao presentarse a oportunidade de adquirir unha gran infraestrutura que se atopaba no centro da cidade, un club social, cunhas instalacións que xa entón visualizáronse cun gran potencial, e que hoxe en día son unha realidade”
No medio dun país absolutamente convulsionado no político, no económico e no social, con múltiples carencias que situou ao país nunha das maiores migracións das últimas décadas na rexión, podemos sentirnos orgullosos do que se construíu ao longo de décadas, e que hoxe brinda proximidade, afecto, solidariedade e sobre todo, axudas tanxibles no social, médico, educativo e recreativo a todos os galegos, descendentes e amigos que facemos vida nun gran club social que ten unha infraestrutura moderna, cómoda, utilitaria de 212.000 metros de construción onde se vive e respírase Galicia e que se converteu verdadeiramente na nosa casa, grazas á visión dos que me antecederon dirixindo a Irmandade Galega de Venezuela.
Na famosa esquina caraqueña de Maripérez, a zona da cidade onde se atopa o noso club, transcorren as horas e os días en calma, en harmonía, ata puidésemos dicir que en felicidade, máis aló das nosas portas, unha cidade, un país, que ás veces parece guerra e que outras, as máis, sente detido no tempo ou, o que é o mesmo, cun gran retroceso histórico, como todos os procesos políticos que viviron países similares a Venezuela.
A HGV tivo unha pegada sociocultural moi importante para o desenvolvemento de Venezuela no últimos sesenta anos. Podería comentarnos cales foron os éxitos principais que tivo esta institución durante este tempo?
A Irmandade Galega de Venezuela, así como outros centros galegos e doutras nacionalidades establecidos no país, convertéronse en embaixadores das súas terras de orixe, converténdose en espazos de referencia en canto a gastronomía, cultura, idioma e, por suposto, idiosincrasia.
Esta institución estivo aberta a colaborar e apoiar iniciativas da sociedade venezolana e tamén, a través dos seus socios, brinda acceso a persoas non socias e/ou non galegas para que compartan e gocen das nosas actividades. Os nosos restaurantes son referencia da comida galega no país, os nosos grupos culturais son convidados a diversos eventos nos que dan a coñecer a nosa danza e música. Contamos ademais co colexio Castelao, onde os alumnos cumpren o pensum venezolano e, adicionalmente, teñen cursos de galego e cultura de Galicia.
Con cantos socios conta actualmente a HGV?
Na actualidade temos en rexistro dunhas 11.700 familias, cunha media entre 2 ou 3 beneficiarios cada unha. Dentro deste numero debemos destacar que as accións do club están identificadas de 2 maneiras: as de galegos de orixe ou descendentes, que estamos a falar de aproximadamente 9.000 familias; e os títulos de uso que non teñen descendencia galega preto de 2.700 familias.
“Na actualidade temos en rexistro dunhas 11.700 familias, cunha media entre 2 ou 3 beneficiarios cada unha”
Súmase a esta gran familia unha organización de 230 empregados, esta infraestrutura de persoal e servizos, sostéñense sobre unha gran plataforma dixital que manexa toda a loxística que alí se desenvolve a diario, desde a carnetización dos socios, pasando polo control de portas, a administración do club e, por suposto, a organización de todas as actividades. Son máis de 1.200 ítems que manexa o noso software.
Que actividades realízanse dentro da HGV?
Na Irmandade Galega de Venezuela facemos énfase na cultura, na educación, nos valores tradicionais, na familia. O noso maior orgullo é o noso Colexio CASTELAO cunha media de 430 alumnos.
“Na Irmandade Galega de Venezuela facemos énfase na cultura, na educación, nos valores tradicionais, na familia. O noso maior orgullo é o noso Colexio CASTELAO cunha media de 430 alumnos”
Nesta casa ensinamos a amar a Galicia a través das nosas tradicións, como a danza, con tres grupos folclóricos de danza galega, levan por nome Eiras Nosas, Semente Nova e Lembranzas con aproximadamente 100 bailaríns cada un, en idades comprendidas entre os 5 e os 25 anos. Así como tres grupos de teatro: para os máis chiquitos “ Alecrín”, daquela “ Trampallán” e para os máis profesionais, o “Grupo de teatro Rosalía de Castro”.
Para os polifónicos, temos dúas corais que cumpriron 40 anos da súa fundación. A gaita non pode faltar nesta casa e temos a agrupación tradicional “Gaitas Celta” e a versión marcial “Agrupación de Gaitas Fillos de Ourense”, súmanse outras manifestacións culturais como o flamenco, o ballet, a danza árabe, incluso o baile moderno. Isto demostra a pluralidade e fusión do noso centro.
No noso Teatro “Rosalía de Castro” cun aforo de 750 butacas, un amplo escenario, camerinos e todo o necesario dunha obra desta magnitude, preséntanse a diario as diferentes manifestacións da cultura galega e universal. Un total de 14 disciplinas deportivas practícanse no noso club, sendo a máis importante, o futbol. Destacan o voleibol, baloncesto, tenis, raquectball, squash, futbol sala, padel, softball, chegando a ter nos seus inicios balonmán e hóckey sobre patíns. O futbol sala ou “futbolito” xógase por primeira en vez en Venezuela na Irmandade Galega de Venezuela, para aquel momento existía o Deportivo Galicia F.C, equipo que nos representaba no futbol profesional venezolano ata desaparecer no ano 1982.
En 1963 a xunta directiva deste Deportivo Galicia viaxa a Brasil para fichar xogadores, exactamente á cidade de Botafogo, e ven por primeira vez a práctica deste deporte, cómpranse 3 balóns, tráenllos a Venezuela e un día ofrécese un partido de exhibición reunindo a todos os xogadores brasileros que xogaban como importados en distintos equipos da liga Maior. Así mesmo, practicamos as bólas criollas, deporte tradicional venezolano moi similar á petanca; posuímos a pena de Xadrez “Alexandre Boveda”, a máis antiga de Latinoamérica. O noso equipo de Karate Do na especialidade de Shindo- Riu, fundouse hai 50 anos sempre á fronte o Mestre Don Guillermo Pérez, natural de Grixo, do Concello de Ramiras na provincia de Ourense.
Unha dos principais sinais de identidade da HGV foi a difusión da lingua e cultura galegas. O Colexio Castelao existente dentro das instalacións da institución é fiel reflexo desta sensibilidade coa lingua e a cultura galegas. Podería comentarnos cales son as actividades que se realizan no apartado educativo e cultural e como foi a receptividade tanto dentro do colectivo emigrante galego como da sociedade venezolana en xeral?
Construír un Colexio dentro das nosas instalacións o din todo. Os nosos mozos, logo de 13 anos, saen formados para a universidade e para a vida, netos de albaneis, camareiros, cociñeiros pero que hoxe son fillos de médicos, economistas, enxeñeiros, escritores, historiadores e xornalistas e que serán pais das futuras xeracións forxados no traballo, a honestidade e a ética.
Dentro do Colexio ensínase a lingua galega, sendo unha materia para cursar dentro do noso pensum, cabe destacar que o noso organigrama educativo réxese baixo o sistema venezolano que emite o Ministerio de Educacion. Dentro do Colexio existe unha Agrupacion Folklorica de Danza Galega que leva por nome “Mestura” e é un ensamble artístico magnifico onde se mesturan as culturas Venezolana e Galega nunha soa danza e cruzamento da súa música.
Venezuela vive hoxe unha grave crise socioeconómica que, obviamente, afecta o colectivo galego existente no país. Neste sentido, como se viu afectada a HGV por esta situación? Podería comentarnos cales son os plans de axuda asistencial para o colectivo galego e de descendentes de galegos ante esta situación?
Calquera organización que tente funcionar dentro dunha nación coa crise socioeconómica como a nosa pónselle todo costa arriba. Os socios son o motor desta institución, a súa achega e a súa participación directa nas distintas actividades é o que fai fortes como club e como sociedade.
O orzamento rolda a orde de 1 MM de dólares ao ano, o que nos permite cubrir o que expliquei anteriormente. Coa achega dos nosos socios logramos cubrir o 65% do orzamento, que se traduce en 4 euros mensuais. Despois existen outros ingresos internos, xa sexan por actividades extracurriculares que desenvolven os nosos socios ou a actividade comercial duns 19 concesionarios existentes, destacándose por encima do resto 3 restaurantes e 2 cafeterías.
“O orzamento rolda a orde de 1 MM de dólares ao ano, o que nos permite cubrir o que expliquei anteriormente. Coa achega dos nosos socios logramos cubrir o 65% do orzamento, que se traduce en 4 euros mensuais”
A sustentabilidade desta enorme e eficiente infraestrutura de servizos vese reforzada pola achega dos distintos programas e convenios existentes baixo a subvencións da Xunta de Galicia, xestionadas pola Secretaria Xeral de Emigración, actualmente dirixida por Don Antonio Rodríguez Miranda. E non todo se trata de achegas económicas á institución, senón tamén todas as axudas asistenciais individuais, axudas de emerxencia, os programas “Conecta con Galicia”, “Reencontros na Terra”, “Reencontros na casa”, “campos de traballo”, “Escolas abertas”, os distintos obradoiros. Accións de carácter individual e que perciben os Galegos directamente. Para iso, a nosa Oficina de Benestar e Asuntos Sociais na Irmandade, cunha directora, 3 traballadoras sociais e 3 administrativos, que atenden de luns a venres aos Galegos, realizan un labor invalorable de axuda aos paisanos cunha precaria situación económica ou de saúde.
Con gran orgullo coméntolles que o noso programa de Medicamentos, hoxe en día unha das nosas maiores expresións na acción social, permite que calquera galego de Venezuela reciba as medicinas do seu tratamento totalmente gratis, realizando a correspondente solicitude baixo a presentación da súa documentación, informes e récipes médicos, grazas ao convenio realizado entre Xunta de Galicia, Rescarven e Irmandade Galega, cun custo anual de 150 mil euros.
“Con gran orgullo coméntolles que o noso programa de Medicamentos, hoxe en día unha das nosas maiores expresións na acción social, permite que calquera galego de Venezuela reciba as medicinas do seu tratamento totalmente gratis”
Xa no seu cuarto ano, distribuímos máis de 180 produtos xa sexan crónicos ou graves en momentos en que é impensable adquirilos en Venezuela debido á deprimida economía, para que teñan unha idea o salario mínimo de Venezuela é duns 4 euros (xaneiro 2021). É por iso que a xestión de beneficio social é hoxe en día predominante e fundamental na Irmandade Galega de Venezuela.
Debemos protexer e atender en todas as áreas asistenciais e médicas posibles á nosa xente: Radioloxía, mamografías, exames de gastroenteroloxía. Ao mesmo tempo temos o sector de odontoloxía con 5 unidades de atención, incluíndo ortodoncia e radioloxía. Esta dirección contempla no seu orzamento o centro de día “Santiago Apóstolo” tamén subvencionado en gran parte pola Xunta de Galicia, onde 60 persoas da terceira idade fan vida dentro dese recuncho galego, aí son atendidos por especialistas da área. Almorzan, realizando actividades lúdicas, xantan, meriendan, son coidados e atendidos como o merecen, como esas persoas que fundaron esta gran casa e manteñen a ilusión polo país que coñeceron e que esperamos volver ter.
Dentro das nosas accións sociais tamén se destaca o labor do noso Comité de Damas que desenvolven distintas actividades económicas ou culturais dentro da nosa institución para recadar fondos e, con estes axudas, a moitas institucións entre as que se destacan as Distintas Casas Fogares de Anciáns, que acollen aos nosos paisanos outorgándolle, alimentos, roupa, medicamentos e produtos de aseo persoal para o bo desenvolvemento e coidado deles.
Un vector importante do desenvolvemento institucional da HGV é a súa relación coa Xunta de Galicia e outras entidades e institucións do tecido asociativo en Galicia. Un dos proxectos máis importantes da Xunta de Galicia é a Estratexia Retorna 2020, na cal a HGV xoga un papel importante. Podería comentarnos como é esta relación institucional entre a HGV e a Xunta de Galicia?
Na resposta anterior darasche conta que temos todo o apoio da Xunta de Galicia, representado na súa Secretaria Xeral de Emigración dirixida por Don Antonio Rodríguez Miranda no que respecta a a atención dos galegos que fan vida no exterior.
Pero a todo iso súmase todas as actividades correspondentes ao Plan Retorno, onde Galicia foi pioneiro con innumerables axudas a todos eses paisanos que deciden retornar a Galicia no caso dos emigrantes ou dos seus descendentes, buscando un progreso e unha vida mellor, por nomear algunhas: axuda única asistencial podendo recibir apenas ao chegar de ata 3.900 euros, axudas para familias con fillos menores de idade, programas para a inclusión sociolaboral, medidas favorables para a natalidade coa tarxeta Benvida, conciliación familiar con accesos fóra de prazo a escolas ou casas de anciáns, axudas a fondo perdido para o emprendemento de actividades comerciais, bolsas de estudo para Masters e Formación profesional, son moitas as facilidades hoxe en día para os retornados que, sen ningunha dúbida, se me escapan moitas delas, aproveito e convídoos a visitar a páxina web www.galiciaaberta.com onde aí poderán citar todas as que nome e moitas máis.
Precisamente, por mor da crise venezolana, moitos galegos e descendentes de galegos retornaron a Galicia nos últimos anos. Moitos deles foron socios da HGV durante anos e fixeron desa institución a súa “segunda casa”. Como afectou esta situación á propia Irmandade Galega e como logrou encarar esta situación?
O Censo de Españois en Venezuela baixou considerablemente e iso inclúe aos galegos. Se me fixeras esta pregunta hai 6 anos, seguro diríache que éramos unha poboación de galegos próxima aos corenta e cinco mil (45.000), pero hoxe en día non chegamos aos trinta e un mil (31.000) Iso claro que afecta á nosa institución, a Irmandade creouse no seu obxectivo principal por e para os galegos e os seus descendentes, para manter as súas tradicións, os seus costumes e ter unha pequena Galicia dentro desta selva de formigón chamada Caracas.
“O Censo de Españois en Venezuela baixou considerablemente e iso inclúe aos galegos”
Quizais a situación país forzou o retorno, pero grazas a Deus somos unha institución que se caracterizou pola súa xeración de substitución que soubo manter a Galicia viva en todo o seu esplendor, e así o tentaremos seguir facendo, non haberá reto que os galegos non podamos afrontar e iso demostrámolo durante estes 60 anos e así lle demostramos ao mundo non só de que estamos feitos os galegos e do que somos capaces de facer.
Finalmente, e tomando en conta a cada vez maior diáspora venezolana no exterior, mantén contactos a HGV con asociacións de emigrantes venezolanos tanto en Galicia como outras partes do mundo?
Claro, é máis, falta pouco para formar a Irmandade Venezolana de Galicia (risas) Igual que lle paso aos galegos cando chegaron a Venezuela, é normal que os emigrantes se xunten e compartan para facer a transición máis levadía e por iso nacen institucións como a nosa, coas principais asociacións que temos contacto son: FEVEGA (Federación de Venezolanos de Galicia) o seu presidente Don Manuel Pérez, gran colaborador, inclusive fixemos alianzas de entrega de medicamentos en Venezuela produto dos donativos e recadacións efectuadas por Venezolanos en Galicia. Tamén temos estreita relación coa Asociación “Alma Llanera” de Ourense e a Asociación “ Cantaclaro”, situada en Celanova.